Ano ka? Lapis o Pambura?

           May matatag na kaugnayan at pakikipagtalaban ang tao sa isa’t isa na makikita sa lipunan kung saan binabalangkas ang pakikipagsapalaran ng tao sa isa’t isa habang isinasatupad ang kanilang pagdirito ngunit ang talabang ito ay maaaring mapangwasak o hindi na naaayon sa pagkilala at paggamit ng potensiya ng bawat indibiduwal. Mapangwasak ito kung ginagamit na kasangkapan ang ibang nagpepresensiya sa pagsisikap na isatupad ang kanilang sarili. Nakita ng grupo ang ganitong uri ng mapangwasak na talaban sa magkaalinsabay na malinaw at malabong kahirapan na nararanasan ng mga matatanda sa Camillus Medhaven at sa papel na ito ay nais talakayin naman ang parehong paksa ngunit sa ibang anggulo.

            Naging interesanteng paksa ng talakayan ang sitwasyong kinabibilangan ng mga matatanda. Habang nagpepresensiya ang mga matatanda sa lipunan kasama ng ibang mga taong nagpepresensiya, posibleng magbanggaan ang mga partikular na sistema ng pag-unawa at maaaring maging sanhi itong hindi maiwasang bahagi ng laro ng pagdirito, ang pagbabanggan ng pang-aapi at kahirapan. Maaaring magkakaiba ang pananaw at paraan ng pagtugon sa kahirapang dinaranas ng mga matatanda dahil bawat tao ay may dalang partikular na sistema ng pag-unawa. Dito mabubuo ang isang malikhaing dinamismo ng ating kapalaran kung saan patuloy na hinuhubog ang kapalaran ng bawat isa.

            Bahagi ng pagkatao ang kakayahang mamulat sa kanyang paraan ng pag-unawa at pagpapahalaga sa mundo pati na rin sa pag-unawa at pagpapahalaga ng ibang tao. Ngunit, hindi madalas mapansin ang sistema na nagbibigay kahulugan ng taong kumikilos sa sistemang ito.  Mamumulat lang siya na may ibang paraan ng pagtingin o pag-unawa kapag nakatagpo ang ibang taong may ibang karanasan. Hindi lamang din niya basta tinatanggap ang kanilang paraan ng pag-uunawa at pagpapahalaga sa katalagahan kaya niya rin itong mahubog.

            Dito mismo makikita ang suliranin, kapag mas pinili ng isang tao na ipatupad ang kanilang sarili sa lipunan nang walang pakikitagpo sa iba, nasisira rin ang sistema ng pagprepresensiya sa isa’t isa dahil may epekto ang bawat kilos sa kapalaran, may epekto ang bawat pagpapasya at anumang malayang kilos sa panahon. HIgit pa, ituon natin sa kahirapan, nagkakaroon ng problema, kung ang mga taong wala sa sistema ng kahirapan ang nagiging sanhi o naglalagay sa pagwawala o pagwawasak ng sistema ng kapwa tao na nagprepresensiya sa loob ng sistema ng kahirapan.

            Umiiral din ang kamalayan bilang isang pagbubukas. Kailangang bukas ang parehong mahihirap at hindi sa pagprepresensiya ng bawat isa. Sabihin man na may matibay na balangkas na nagbibigay hugis sa pagtanggap nito sa katalagahan dahil dito lamang iikot ang oryentasyon ng kalayaan. Kaya sa pakikitagpo ng tao sa talagang narito, kailangan niyang unawain nang tapatang nagdirito at makitagpo dito ng tapat dahil kung hindi, may pangwawasak na nagaganap tulad ng kahirapan. Madalas mapapansin din ang pagtanggi ng tao sa mga pang-aaping ginagawa ng kapwa.

Sa sistema ng pagpapahalaga ng tao, ang ordo amoris, naaayos ang kanyang kalooban at nababalangkas ang kakayahang makilala ang sistemang dala ng ibang nagprepresensiya.Ngunit mayroong malaking posibilidad na makulong ang tao sa kanyang sariling sistema ng halaga kung nakatutok lamang siya sa mababang sistema at hindi nabibigyang pagkakataon na tanawin ng sarili ang mas mataas na halaga. Masasabi rin natin na hindi nakukulong ang tao sa kaniyang sariling sistema ng mga halaga dahil lagi siyang nasa mundo kasama ng ibang mga tao na may ibang sistema ng pagpapahalaga. Ganito ang nangyayari sa mga taong nakukulong sa sarili nilang kahirapan.

Kung bukas siyang tao na sabay tapat sa kanyang karanasan sa katalagahan at sa posibilidad na may ibang sistema ng halaga na tapat din sa pagpepresensiya ng meron, may pagkakataon siyang masuri ang sariling sistema ng pagpapahalaga at hindi makulong na lamang ng buo dito.

Matapos na maipaliwanag sa unang bahagi ng papel na ito ang pilosopikong kaugnayan kung paano nakikitagpo ang bawat nagprepresensiya sa isa’t isa at kung paano sila nakikipagtalaban gamit ang iba’t ibang sistema ng pagpapahalaga, nais kong palalimin pa ang pag-uunawa sa kahirapang maaaring naidudulot ng pagbabanggaan ng mga sistema.  Ang susunod na mga punto ay ang mga ideyang nais kong ipahayag sa mga nasa loob ng anumang uri ng kahirapan.

Una, kailangang matuto na magkaroon at mamulat sa direksyon ng kanyang buhay, sa kanyang katalagahan mula sa pakikitagpo sa ibang tao. Kung mahirap ka, huwag mong isisi sa sira mong pamilya, sa pagkukulang ng mga magulang mo, sa syotang iniwan ka, sa pilay na tuta, kahit sa lumilipad na ipis o sa anumang tiyak na sa kalagayan mo. Huwag manisi sa iba dahil lahat ng ginagawa mo, ikaw lang ‘yun, may epekto man ang ibang tao sa pagdirito mo, hindi iyon dahilan para makulong ka doon, kaya nga mayroong katwiran ang bawat nilalang. Isa pa, wala namang patutunguhan kung itutuon mo lamang sa iba ang kakulangan na talagang nasa sa’yo. Nasa mismong pagpapasiya ng sarili kung tutugunan mo iyon o hindi.

Ikalawa, habang tumatanda, mararanasan din ang iba’t ibang karanasan ng pagkadapa. Maraming pagkakataon na palagi kang susubukan at patuloy hihimayin ang iyong potensiya bilang tao sa larong ito. Anuman ang iyong pagtugon dito, tulad ng nasabi na sa ulat, hindi titigil ang mundo para hintayin ka. Magpapatuloy pa rin ang ikot ng mundo, patuloy pa rin ang buhay at ang oras, kelangan mo itong sabayan.

            Ikatlo, sa buhay, hindi kailangang ipagsiksikan ang sarili kung wala nang pwesto na nakalaan para sa iyo. Mayroon namang ibang lugar na maluwag, hindi mo lang pinapansin. Kung nasa loob ka nng isang kahon ng kahirapan, isipin na lamang na hindi naman nakasarado ang kahon na ito. Mayroon ka pa ring ibang pagpipilian, at hindi mawawalan nito, iyon ay kung bukas ka lamang sa mga posibilidad na patuloy na huhubog sa iyong pagkatao at pakikipagtalaban sa iba. Maaari mong buksan ang kahon para makalabas ka at gumawa ng ibang mas kapakipakinabang gamit ang kung ano mang natirang potensiya sa kahirapang dinaranas mo.

            Ikaapat, ang tao ay tulad ng isang estudyanteng nagsusulat ng essay ng kanyang buhay, hindi ito huhusgahan kung mali o tama, ngunit titingnan ang laman kung may kabuluhan man o wala. Hindi dahilan ang pagiging mahirap para mawalan ng kabuluhan ang buhay ng isang tao. Hindi naman ito sukatan ng kakayanan o kayamanan, susukatin ang iyong sarili kung paano mo pinahalagahan at tinugunan ang mga nagmemeron sa iyong paligid. Laging dapat alalahanin na sa kahirapa’y may kayamanan din at depende na lamang sa tao, sa kanyang sistema ng pagpapahalaga at pangangatwiran kung makikita niya ang kayamanan sa kung anumang mayroon siya.

            Ikalima, ang bawat tao ay may dalang sistema ng pagpapahalaga na nakikipagtalaban sa iba pang sistema ng pagpapahalaga. Ang sistemang ito ay may iba’t ibang nibel rin kasabay ng pag-uunawa na bubuo sa katwiran. Kitang-kita ito sa mga mag-aaral halimbawa, nahihirapan o napapabayaan ang mga kailangang gawin para sa paaralan dahil kahit marami siyang kailangang gawin na mga takdang-aralin, tingnan mo at ang ilan ay mas una pa ring ita-type ang facebook kaysa google. Sabay kasing hawak at hindi hawak ng tao ang kanyang kapalaran ayon sa kanyang sariling pagpapasiya dahil patuloy itong hinuhubog kaaalinsabay ng iba pang nagdirito.

            Ikaanim, iba’t iba ang maaaring maging mukha ng kahirapan, maaaring kakulangang sa pera o kakulangang makibahagi sa pag-unlad ng lipunan. Kaalinsabay ng mga ito, iba’t iba rin ang maaaring maging pakikitagpo ng tao dito. Maaaring tingnan ang kahirapan bilang kakulangan o maaari ring bilang inspirasyon para maghangad ng mas mabuting buhay.Obligasyon ng bawat taong maglayag, karapatan niyang pumunta sa kung saan man niya gustuhin at responsibilidad niya ang sarili niyang buhay na nababalangkas gamit ang kanyang katwiran bilang pagtugon sa kanyang kapalaran.

            Ikapito at pinakamahalaga, walang gamot sa kahirapan kundi pagkukusa. Hindi ka mananatiling balot sa kahirapang dinaranas kung aaksyonan mo ito kaagad. Walang mali sa  pagsubok na makaalis sa kahirapan, maaaring magkamali, pero sa pagsusulit naman ng buhay, pwede naman ang magkamali at magbura, huwag lang titigil na sumubok at patuloy na hanapin ang potensiya bilang nagdirito at nakikipagtalaban sa iba. Madalas kasi mas pinaiiral pa ang pagkabulag sa katotohanan kaysa sa pagkamulat na may solusyon pa, kaya nakakulong pa rin sa kahirapan.

            Maaring masyadong mahirap alalahanin ang pitong puntong nabanggit ko. Aaminin ko, mula sa personal kong pananaw,  hindi madaling maging ganap at isatupad ang pagka-ako kung maraming pader ng limitasyong nakapaligid sa iyo sa kahirapang dinaranas.Ngunit kung bukas ka lamang sa iba’t ibang mga posibilidad upang makatakas sa sitwasyong ito, hindi mo makikita ang kahirapan bilang kahirapan lang, kundi maaaring isang maliit na pagsubok lamang sa kabuuan ng buhay mo, at hindi ka magpapalamon dito. Gawin nating simple ang kahirapan. Isipin ang isang puting papel, anumang kulay o hugis nito, ikaw mismo ang may hawak ng kahihinatnan ng papel, gayundin sa buhay, oo nga’t mahirap ka na ngunit mababago mo pa ito, maaari mo itong gawing makulay o hindi, malikhain man o hindi. Alalahin mong hindi rin basta magkakaroon ng sulat ang papel kung hindi mo susulatan ng ibang karanasan. Hindi naman basta na lamang mahuhulog mula sa langit ang mga kasagutan sa kahirapan mo, magsumikap ka ring hanapin ang mga iyon gamit ang dala-dala mong mga potensiya. Kung hindi mo man kayang maging lapis para isulat ang mga solusyon sa problema mo, subukan mo man lang maging pambura, upang burahin ang negatibong pagtanaw mo ukol dito. Mahirap ka man ngayon o hindi, walang hanggan pa rin ang laro ng pagprepresensiyang kinabibilangan mo, at nasa sarili na kung mababago pa ang kalagayang ito o hindi. Ngunit hindi ba mas maganda kung isa kang lapis na may pambura? Patuloy na magsulat sapagkat walang hangganan ang ngayon at bukas.