TAO SA KALIKASAN: KAIBIGAN O KAAWAY?

                Sa trahedyang kinakaharap, ano nga ba ang maaari nating asahan kung ang ating mundo ay hindi na natin sinasabayan? Matapos pagmuni-munihan sa ulat ng pangkat ang pananaw ukol sa hindi sabayang pag-unlad ng tao at kalikasan at sa salik na “Prosperity without Growth” ni Tim Jackson, nais ng papel na ito na bigyan ng mas malalim na pilosopikong pagmumuni-muni ukol sa paksa. Nakatuon ang kabuuan ng papel na ito sa tao at kung ano nga ba ang ginagampanan niya sa isyung ito.

            Ano o sino nga ba ang pangunahing dahilan ng lahat ng kaguluhan na nangyayari ngayon sa mundo? Sino pa kundi ang tao. Tayo mismo ang dahilan ng problema. Sa patuloy na paghahangad ng tao na makaangat sa iba, dinadala nito ang tao sa pagiging dahilan ng iba pang mga sakuna, magsimula na lang sa pang-industriyang pananamantala sa mga likas na yaman ng mundo. Ang mahirap sa tao, hindi siya marunong makinig at mamulat sa lahat ng mga sintomas ng malupit na pagbabago sa mundo. Hindi niya kayang pahalagahan o makinig man lamang dahil abala siya sa ibang bagay na itinuturing niyang mahalaga at magbibigay sa kanya ng kasaganaan. Marami namang librong nauukol dito sa isyung ito ngunit ilan lamang ang nagiging interesado. Bakit? Dahil para sa kanila, wala rin silang magagawa dahil patuloy pa rin ang pagbabago. Dito nagkakamali ang tao. Sa mga pagkakataong inuuna niya ang kanyang sariling paniniwala kaysa sa iba, nakukulong siya at nahahadlangang makita ang kalagayan ng kanyang paligid kaya hindi na rin nakakaalarma na malaman na hindi na rin alam ng tao kung paano makipagkapwa-tao at makipagtalab ng maayos sa mundo. Marami tayong nagiging problema sa panahon ngayon na tayo rin naman ang imbentor. Marami tayong mga naranasang sakuna na tayo rin naman ang nagpasimula. Nagiging sanhi tayo ng malalaking problema dahil sa mga maling desisyon.

            Nagkukulang ang tao sa malayong pananaw. Araw-araw tayong nagtatrabaho para sa ikauunlad ng ating ekonomiya at estado sa lipunan, araw-araw din nating tinatahak ang daan patungo sa sariling pagkawasak. Lahat nang panganib na ating mararanasan ay repleksiyon lamang nang ating mga ginawa sa mundo. Mula sa pagkasira ng mga kagubatan para sa mga malalaking gusali at pabrika hanggang sa mga makabagong sandatang nukleyar, patuloy na tumataas ang posibilidad na lalong lumala ang global warming at dumami pa ang mga sakuna.

            Marahil isa o dalawang siglo mula ngayon, o mas maaga pa, ang tao ay mailalarawan bilang mga punong walang ugat. Wala silang pundasyon sa kanilang buhay kundi ang kasaganaan o karangyaan sa mga materyal na bagay. Kapag may pagbabago, oo at madali silang makakasabay dito ngunit, kapag nagkaroon naman ng sakuna, madali rin silang matatangay nito patungo sa masalimuot na kapalaran. Hindi na sila mag-aaksaya ng panahon upang mag-isip ng mga bagay higit sa kanyang sariling pangangailangan. Ang masakit pa nito, baka maging tila ‘robots’ na lamang sila na walang pakiramdam at walang pakialam sa kanilang kapwa at kapaligiran.

            Higit sa lahat, pinakamahirap husgahan ang sariling pagkatao. Mahirap hatulan ang sariling pagkakamali kaya naman, hindi rin natutugunan ang kaguluhan. Kung minsan, isinisisi pa ng tao sa kanyang kapwa ang lahat ng problema sa mundo gayong kahit siya mismo ay nagkakamali. Iyong mga mabubuting bagay na dapat ay ginawa nila para sa mundo pero hindi nila ginawa o mga masasamang bagay na hindi nila dapat ginawa sa mundo pero siya namang ginawa. Dito nabibigo ang tao.

            Kailangang malampasan ng tao ang bahaging ito ng kanyang buhay. Nangyari na ang mga pagkakamali at malapit nang dumating ang marami pang mas nakapipinsalang sakuna. Unti-unti nang namumulat ang tao sa epekto ng global warming kaya nais ko ring buksan ang paksa ng pagsisisi at  pagbabalik-loob ng tao.

            At dahil nandito na tayo sa malalang sitwasyon ng nasisirang kalikasan at umuusbong na kayamanang pinansiyal, ano nga ba ang nararapat gawin? Ano nga ba ang pinakamabisang solusyon  sa problemang ito? Paano nga ba pangangasiwaan ng tao ang kanyang mga kasalanan sa kalikasan at kabiguang maging bahagi nito? Sa pagtalakay ng mga ganitong paksa, mahalagang maging tiyak at hindi generalized. Kung sarili mismo ang dahilan ng problema, pagsisihan ito. Tanggapin ang mga pagkakamali at maging responsible sa kanyang mga kasalanan saka pa mabibigyang sago tang problema.  Una sa lahat patawarin ang sarili. Magbago at limitahan ang mga naidulot na problema, buuuin muli ang pagiging tao.

            Kung ipagpapaliban ang ekonomiya at ang tao ay matutong mamuhay nang simple lamang at makibagay sa katutaubong mga paraan, ano nga ba ang maaari nating asahan na pagbabago? Maaaring mahihirapan sa simula ang tao dahil kinasanayan na nila ang labis na pagkonsumo ngunit kailangan pa rin itong ipagpatuloy upang mabuo ang sistema nang paggawa at pagbabawas ng pagkonsumo. Kailangang hikayatin ang bawat isa na isulong ang nakabubuti para sa kalikasan kahit ang kapalit nito ay paghina ng ekonomiya. Kung trabaho ang problema, bakit hindi gumawa ng mga gawaing pangkalikasan kung saan kikita rin sila, hindi man malaki ngunit sapat na upang mabuhay sila ng maayos at marangal. Kung muli lamang maibabalik ang dating kay gandang pligid, puno ng mga halaman at sariwang hangin, ano pang ating mahihiling. Siguro, nasanay at namamangha lamang ang tao sa mga materyal na bagay ngunit hindi iyan kailanman magiging sukatan ng pagiging tao. Ang tao ay tao na dapat makataong nakikipagtalab sa mundo para makipagtalab din ng maayos ang mundo pabalik sa kanya. Kung ano ang hatol na ibibigay ng tao sa mundo, iyon din ang hatol ng mundo sa tao.

            Ang punto ko lamang rito ay mahirap isulong ang ganitong layunin kung sa isip nang tao na tanging kayamanan at katanyagan ang mahalaga. Ngunit, huwag sanang mawala ang pagpapamulat sa lahat na kailangang pagsisihan na ngayon ang mapangwasak na gawain noon at piliting unti-unti ay bigyang daan ang mas magandang layuning lahat ay makikinabang. Wala namang bagay na kapakipaki-pakinabang na nadadaan sa madalian. Paunti-unti, nararapat na muling buuuin ang mundong ito na nasira dahil sa kapabayaan ng tao. Kailangang matibay tayo sa ganitong mga sitwasyon. Mapangwasak ang masyadong manipis na pagkatao. Kailangang parating magsikap upang may mangyaring kapaki-pakinabang sa buhay natin at sa mundong ating ginagalawan.

            Kung may isang bagay na nararapat tandaan sa lahat ng pinag-uusapan rito ay, kung gusto ng tao ng balanseng buhay, matutong magpatawad at magbalik-loob. Matapos magsisi, maging mas matalino. Patuloy pa ring bantayan ang sarili at dito papasok ang pagbabalik-loob ng tao.

            Paano nga ba magbabalik-loob ang tao kung walang katapusan ang hangad nito sa buhay at walang katapusan din ang kanyang pagkakasala sa mundo? Kailangang malaman ng tao ang kanyang pamantayan sa kung ano ba ang mga pananaw na mapangbuo at mapangwasak, ang kaaya-aya at hindi, ang nararapat at hindi angkop,. Ano nga ba an gating mga layunin sa buhay at mga pamantayan? Paano nga ba sukatin ng tao ang kanyang tagumpay, sa salapi lamang ba o kasama ang makataong paggawa? Minsan kasi napaka-abstrakto ng mga hinahangad ng tao, na tila hindi na makatotohanan. Dapat makatotohanan ang mga nais marating. Nararapat tanggapin ng tao ang limitasyon ng kalikasan.  Huwag sanang pilitin ang mga pansariling kagustuhan kung sisisirain din lamang ang mga likas na yaman.

            Ang 10 volts na bumbilya, kapag sinaksakan niyo ng napakataas na wattage, maupundi at puputok. Gayungin ang mundo, may sarili rin itong wattage at iyon ang limitasyon ng kalikasan. Ang tunay na kasaganaan ay madarama kung matatanggap ng tao ang wattage ng kalikasan at maging magaling o kapaki-pakinabang sa saklaw na ibinigay ng kalikasan. Ika nga sa isang kasabihan. Don’t bite more than what you can chew. Matuto tayong mamuhay gamit ang kung anong meron tayo. Higit na ikasasaya ng tao kung napapalago niya ang kanyang mga potensiyal bilang tao at huwag nang lumampas doon.

            Kung gaano nagkaroon ng lakas ang taong sirain ang mundo, sana ganoon din ang lakas nila o doble pa upang maibalik itong muli sa normal. Hindi dapat maging talunan ang tao. Hindi maaaring atras ng atras, mali na nga, itutuloy pa. Ano ba naman ang asenso? Mabibili mo ang lahat ng gusto mong kainin pero hindi mo mabibili ang pagkakaroon ng gana sa pagkain. Makabibili din ng malalaking bahay at magandang higaan, ngunit hindi kailanman mabibili ang tahimik na konsensiya at maayos na pagtulog. Huwag sanang gamitin ang lakas sa kawalan at sa paggawa ng mali at pagkatapos ay gagamit muli ng lakas upang ikubli ang pagkakamaling iyon. Mapapagod din ang tao. Sa halip, bakit hindi gamitin na lamang ang lakas sa paggawa ng nararapat at makabubuti sa lahat.

            At sa kabuuuan, tanging kaunting paalala lamang ang maaaring iwanan. Napakadaling malasing kung tayo’y may tagumpay, kilala, mayaman at makapangyarihan. Kaalinsabay nito ang pagiging mapangwasak at pagiging palalo. Wala namang makukuha ang tao kung marangya lamang siya pero hindi naman sila nagiging makatao at makakalikasan.  

            Sa mundo natin ngayon, mahirap para sa atin na ayusin ang ating sariling sistema, kaya nahihirapan tayong ayusin ang sistema ng mundong ito sa kabuuuan. Ang pagpapanatili ng ating kalikasan ay nararapat tingnan bilang isang proseso at hindi lamang isang mataas na layunin lamang. Kumilos na ngayon, maaaring hindi agad makikita ang resulta pero sigurado namang tanging maidudulot ay maganda. Matutong magsakripisyo at ipagpaliban ang mga hindi makataong gawain at kinasanayan kahit mahirap. Ito ang tunay na pagbabalik-loob, kapag natuto ang tao na unahin ang mundo kaysa sa dating hindi niya maiwanan at pinakaiingatang karangyaan at kayamanang materyalistiko lamang. Ang tao ang inaaasahang mag-alaga sa kanyang kapaligiran dahil siya ang may rational na pag-iisip ngunit nababawasan ang kanyang pagkatao kung pinipili niyang pabayaan ang ipinagkatiwala sa kanya na mundo.